Toti sabem qu’er aranés ei occitan e toti èm d’acòrd en qu’eth nòm dera lengua occitana ena Val d’Aran ei aranés. Totun, en moment de redigir ua lei que respècte es nòsti drets lingüistics cau que sigam seriosi: en lenguatge escrit eth nòm dera nòsta lengua non a d’èster d’aute qu’occitan, mès que mès quan se tracte deth redigit d’ua lei. Non ei çò de madeish ua lei que garantisque er ensenhament der aranés, qu’ua lei que garantisque er ensenhament der occitan. Damb eth redigit actuau, s’aurà aprovat era naua lei e arren non aurà cambiat: en acabar es estudis que compreneram melhor eth catalan e eth castelhan qu’es auti dialèctes dera nòsta lengua.
Eth redigit actuau mos nègue era nòsta lengua, en tot dar-mos sonque eth dret ath micro-dialècte; e donques, se mos enganhe e se mos amague quina ei era nòsta cultura e civilizacion. Eth redigit actuau dera lei contunhe d’empedir qu’un professor de Tolosa, de Bordèu, de Pau; o quitament de Sant Biat, Hòs o Mèles; pogue exercir enes estudis deth costat espanhòu dera Val d’Aran. Per contra seguissen en tot vier professors d’Espanha, damb eth nivèu C d’aranés, mès en tot hèr classa ena lengua que vòlen e en tot desconéisher entièraments era realitat occitana.
Era literatura ena nòsta lengua qu’ei ua des mès riques d’Euròpa. Es trobadors sigueren pionèrs d’ua tradicion literària fòrça rica, enes sègles XV e XVI era produccion literària en occitan ei nombrosa e de molta qualitat; dera madeisha manèra qu’ac ei enes sègles XIX e XX. Qu’èm es invetors der amor cortés, deth Gai Saber e qu’auem un Nobel de literatura, ua literatura estudiada enes principaus universitats deth mon, mès obviada enes estudis aranesi. E mentretant, se mos ven ua subsidiarietat deth catalan damb traduccions de Víctor Català, Pere Calders o Mercè Rodoreda; òbres que ja podem liéger en catalan; e se mos nègue Godolin, Perbòsc, Roqueta; se mos nèguen es nombrosi poètes gascons, se mos nègue Mistral e Lafont. E tanpòc auèm cap accès as revirades occitanes des melhores òbres dera literatura universau.
Per qué putes auem accès a traduccions dera literatura catalana e non auem cap accès ara nòsta pròpria literatura? Per qué putes comprenem melhor eth catalan e er espanhòu qu’era rèsta de parlars occitans?
Damb aguesta lei tan ambiciosa, que i aurà fòrça fòtos, portades de jornaus, medalhes, e discorsi politics de campanha. Mès era realitat que contunharà d’èster era madeisha; se mos contunharà de negar era nòsta lengua. Eth nòste aranés, er occitan de toti.
LIBERTAT! VAL D'ARAN 